موسیقی ایران قبل از اسلام

موسیقی ایران در طول تاریخ چگونه متحول شده است

آوای فردا:موسیقی در مشرق زمین بیشتر ماهیتی آیینی و مذهبی داشته و از آن برای دعا و نیایش استفاده می‌شد. موسیقی در ایران از زمان های دور گونه ای از عرفان، اندیشه و عشق بوده است. اما موسیقی ایران را بطور کلی می‌توان به دو دسته قبل از اسلام و پس از اسلام تقسیم کرد. در این گزارش به مرور موسیقی ایران زمین، قبل از اسلام می پردازیم.

ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ ﭘﻴﺶ از اﺳﻼم، اﻳﻦ دوره ﺧﻮد ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دوره ﺗﺎرﻳﺨﯽ از ﻗﺒﻴﻞ «اﻳﻼﻣﯽ ﻫﺎ، ﻣﺎدﻫﺎ، ﭘﺎرس‌ﻫﺎ، ﭘﺎرتﻫﺎ اﺷﮑﺎﻧﻴﺎن و ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن» ﻗﺎﺑﻞﺗﻘﺴﻴﻢ اﺳﺖ.

دوره ایلامی‌ها: تا سده هشتم پیش میلاد را دوره حکومت ایلامی ها می‌گویند. وجود آثاری چون حجاری ها و مجسمه ها، استفاده از موسیقی را در این دوره را تایید می کند. یکی از این آثار مهر چغامیش متعلق به 3500ق.م است که در آن تصویر یک چنگ نواز، یک نوازنده طبل، یک نوازنده بوق یا نوعی ساز بادی و یک خواننده در آن دیده می شود.

کاملا مشخص است که وجود این سازها در آن دوره معنی شناخت کامل این ساز ها را می دهد و نشان می دهد در آن دوره نغمه و وزن را نیز می شناختند. بطور قطعی این شناخت به آسانی به دست نیامده است و نشان از آن دارد که موسیقی از سال‌های پیش و قبل از 3500ق.م در ایران وجود داشته است.

دوره مادها: ماده ها مردمانی آریایی نژاد بودند که در اوایل سده هفتم دولت خود را در ایران تاسیس کردند. متاسفانه از این دوره آثاری که ثابت کند موسیقی در این دوره وجود داشته است وجود ندارد. اما نشانه هایی هستند که بر اینکه در آن دورره نیز موسیقی به کار برده میشده است وجود دارد. مهم ترین نشانه آن دوره، ظهور پیامبری به نام زرتشت بوده است. مهم ترین بخش دستورات دینی زرتشت پیامبر، « گات ها» است و تنها بخشی‌ست در « اوستا» که باید به صورت آواز خوانده شود. پس می‌توان دریافت که موسیقی مبتنی بر «گات ها» یا به عبارت دیگر موسیقی « گاهانی » در دوره مادها رواج داشته است و تا به امروز ادامه دارد. از رو میتوان گفت یکی از سر چشمه های موسیقی ایرانی موسیقی مذهبی و نیایشی بوده است.

دوره هخامنشیان: دوره هخامنشیان، با شکوه ترین دوره تاریخ پیش از اسلام است. این دوره از550 تا 320 ق.م را شامل می‌شود. در این دوره نیز موسیقی نیایشی رواج داشته است. اما در این دوره متوجه موسیقی بزمی و رزمی می‌شویم که احتمال می رود در دوره مادها این نوع موسیقی نبوده است. برای اثبات این موضوع میتوان به آثاری چون کرنای فلزی و طویل اشاره کرد که اکنون در موزه هخامنشیان نگه داشته میشود

دوره پارتیان یا اشکانیان: در این دوره ما نزدیکی بیش از حد شعر و موسیقی به یک دیگر را شاهد هستیم. به گونه ای که اگر موسیقی یا ساز را نمیشناختی، نمیتوانستی شاعر باشی. وجود آثار و اسناد نیز وجود موسیقی را در این دوره تایید میکند. از جمله این آثار سانگین یا جام فلزی است. این اثر به سده دوم میلادی مربوط است و در آن ساز« دوتای» و « چنگ » دیده میشود.

دوره ساسانیان : اوج و حد کمال موسیقی پیش از اسلام را به دوره ساسانی می دهند. در این دوره ظهور افرتدی چون باربد که ساخت دستگاه های موسیقی ایرانی را وی نسبت می دهند؛ داریم. پزوهشگران درباره موسیقی این دوره فقط درباره موسیقی « باربد» و «نکیسا» بسنده کردند ولی از آن جایی که ایران در این دوره بسیار پهناور بوده به طور قطع به جز موسیقی پایتختی ما شاهد موسیقی های دیگر در نقاط دیگر کشور بوده ایم. بااین حال در زمان خسرو پرویز بهای زیادی به موسیقی داده شد و ما شاهد پیشرفت زیادی در موسیقی بوده‌ایم. از کتیبه های این دوره می‌توان به درستی این سخنان پی برد.