صدایی از جنس کوچه بازار

سومین سالگرد خاموشی صدای یلدا

به مناسبت سالروز درگذشت مرحوم مرتضی احمدی به بررسی فعالیت های این هنرمند فقید در عرصه موسیقی می پردازیم

آوای پاپ_محمد حسین عسگری نیا: مرتضی حاج سید احمدی معروف به مرتضی احمدی متولد ۱۰ آبان ماه ۱۳۰۳ در تهران بود؛ وی در خانواده ای با اصالت تفرشی در یکی از محله های جنوبی تهران چشم به جهان گشود و در طول حیات خود در عرصه های (بازیگری سینما و تلویزیون و تئاتر، صدا پیشگی و خوانندگی) فعالیت نمود؛ هم چنین او در نویسندگی چند کتاب نشان داد که نویسنده ای توانا و صاحب سبک است؛ کتاب‌هایی که هر یک برآمده و چکیده‌ای از سال‌ها پرسه زدن و جدیت در یکی از عرصه‌های مورد علاقه و فعالیتش بودند. مرتضی احمدی در هنر آواز و موسیقی نیز یکی از خوانندگان سبک بیات تهران بود؛ به علاوه این که نام او در زمره ی معدود پیش پرده خوانان قدیمی برده می شود. به طور کل میتوان مرتضی احمدی را کسی نامید که از هر انگشتش یه هنر در حد کمال یا نزدیک به کمال یافتگی می بارید و خالق گنجینه ای از چند هنر گوناگون به شمار می رفت.

سبک خوانندگی مرتضی خان «رو حوضی» یا «تخت حوضی» بود؛ سبکی که پیشینه ای تاریخی را داراست و کم کم به دست فراموشی سپرده می شود؛ سبک رو حوضی، تخت حوضی یا خالتور (کلمه ای روسی به معنای بی ارزش) سبکی است که از دیر باز در ایران رواج داشته است و سینه به سینه به نسل بعد انتقال یافته و امروزه دچار انزوا گشته است؛ یکی از پژوهشگران موسیقی ایران به نام «محمود خوشنام» در تعریف سبک رو حوضی آورده است: دسته های مطربی گاه، کار خود را با گروه های نمایشی در می آمیختند و در مجالس جشن و سرور ترکیبی از رقص و نمایش و موسیقی را عرضه می کردند؛ این گونه برنامه ها تا اواخر دوره قاجار بیشتر در محدوده خانه های اشرافی به اجرا در می آمد و مردم عادی گاه به گاه در قهوه خانه ها، با آن رو به رو می شدند. ولی به مرور اجرای این برنامه ها رو به افزایش گذاشت و حضور مطربان در مراسم و جشن های مختلف رو به عمومیت گذاشت. موسیقی برنامه رو حوضی، به نظر می رسد که از همان موسیقی مطربی دوران قاجار سرچشمه گرفته باشد.
مرتضی احمدی هم چنان، ترانه های رو حوضی را با عنوان «کهنه های همیشه نو» گرد آورد و انتشار داد. او در مصاحبه ای از تفاوت نمایش رو حوضی با موسیقی زمان قاجار این گونه گفته است؛ قبلا یک سنتور بوده یک تار و یک دایره زنگی، ولی از سال ۱۳۰۰ به بعد تحول پیدا کرده و ساز های دیگری مثل قره نی، ویولن و عود وارد شدند و تقریبا گروه کامل شد؛ او هم چنین معتقد بود که در برنامه های رو حوضی نمایش نقش و اهمیت بیشتری داشته و موسیقی به کمک تئاتر آمده بود، و در مقابل تئاتر هم سبب شهرت موسیقی شده بود.

در سال های قبل از انقلاب کسانی بودند که در این عرصه به فعالیت مشغول بودند ولی همزمان با انقلاب اسلامی بعضی روشنفکران به این نتیجه رسیدند که این سبک موسیقی سخیف است و بساط آن را برچیدند، ولی با تلاش های مرتضی احمدی جلوی فراموش شدن این سبک گرفته شد و او خود را به یکی از معدود فعالان این عرصه بعد از انقلاب تبدیل کرد.

وی توانست با تلاش و همت خود مجموعه ای با نام «صدای طهرون» را گردآوری کند که شامل قطعاتی با نام های: آید برون، حاجی فیروزه سالی یه روزه، کلنگ، لب غنچه، شهر اصفهان، میمیرم و مردم، شاه کج کلاه، شمس العماره، شاطر علی ممد و توپ خونه بود.

سبک ترانه های رو حوضی، طنز با رویکردی انتقادی از مسائل اجتماعی، سیاسی و احساسی یا تاریخی است.

مقتضی است که در سومین سالروز در گذشت این هنرمند فقید یادی کنیم از تلاش های بی وقفه او برای زنده نگه داشتن مراسم و آیین های سنتی ایرانی، سنت هایی که به مرور زمان رو به فراموشی می رود و برای انتقال به نسل های آینده نیاز به هنرمندانی دلسوز همانند مرتضی احمدی دارد.

مرحوم احمدی تا آخرین روزهای عمر خود را صرف انتقال و معرفی سبک رو حوضی و فرهنگ عامیانه قدیم به نسل جدید کرد و در ۳۰ آذر ماه سال ۱۳۹۳ چشم از جهان فرو بست، روحش شاد و یادش گرامی.

منبع اختصاصی: آوای پاپ