“نقش آفرینان قلم”، “آوای تار یحیی” را به بوته نقد کشیدند

به نقل از روابط عمومی کانون داستان نویسی “نقش آفرینان قلم”، نشست “ما همه نویسنده ایم” با موضوع نقد و بررسی جلد نخست از رمان سه جلدی “آوای تار یحیی” کیوان امجدیان در روز دوشنبه، 7 مرداد ماه 1398 با حضور مریم میرمحمدی؛ نویسنده و مدرس دوره های داستان نویسی، سیامک صدیقی؛ دکترای زبان و ادبیات فارسی و استاد دانشگاه علامه طباطبایی، کیوان امجدیان؛ نویسنده ادبیات داستانی و روزنامه نگار و همچنین، اعضای کانون داستان نویسی “نقش آفرینان قلم” در سالن همایش های فرهنگسرای معرفت برگزار شد.
مریم میرمحمدی؛ نویسنده و مدرس دوره های داستان نویسی در ابتدای نشست نقبی به وفور نشست های نقد و بررسی کتاب ها، نمایش های تئاتری و آثار سینمایی زد سپس خاطرنشان کرد که تعدد اینگونه نشست ها همانگونه که می تواند ثمرات خوبی برای هنر کشور به همراه داشته باشد در صورت عدم رعایت مولفه های نقد تخصصی و گرایش به ایراد نظرات و سلایق شخصی می تواند تاثیرات ناگواری به جا بگذارد و جامعه هنری و مخاطبان را نسبت به مقوله نقد بدبین کند.
سیامک صدیقی با پایان صحبت های مریم میرمحمدی در بخش نخست نقدش اذعان کرد که یکی از نقاط ضعف اثر در وهله اول به ایرادهای نگارشی و ویرایشی متعدد متن داستانی مربوط می شود به صورتی که در هر صفحه از یک رمان صد و سی صفحه ای، چند ایراد نگارشی و ویرایشی وجود دارد.
در ادامه، سیامک صدیقی به مبحث فضاسازی داستانی ارجاع داد و قسمتی از “تاریخ بیهقی” را خواند و طریقه تصویرسازی و توصیف شخصیت “حسنک وزیر” را با شخصیت “یحیی تارساز” در داستان مقایسه و اظهار کرد که در اینجا، همزمان با فضاسازی، شخصیت سازی نیز صورت می گیرد برخلاف اتفاقی که در “آوای تار یحیی” می افتد و تصویرسازی ها و شخصیت سازی ها نمی توانند فضای باورپذیری از لحاظ زمان و مکان وقوع داستان در دوره مشروطه ایجاد کنند.
با پایان صحبت های سیامک صدیقی، مریم میرمحمدی با اشاره به توضیحات کیوان امجدیان درباره مبحث ویرایش کتاب گفت که ویراستاری در صنعت نشر ایران، همیشه مورد غفلت واقع می شود و فقط منحصر به یک کتاب و یک ناشر نمی شود که نگران کننده است.
فرزاد جمشیددانایی؛ روزنامه نگار و از اعضای قدیمی کانون داستان نویسی “نقش آفرینان قلم”، کتاب “آوای تار یحیی” را در ژانر آثار زندگینامه ای قرار داد و از گسترش اینگونه آثار در سالهای گذشته با تبلیغات صورت گرفته روی آثار مرتبط با هشت سال دفاع مقدس سخن گفت.
وی در بخش بعد، سخنان سیامک صدیقی راجع به فضاسازی و شخصیت پردازی را به عنوان مقدمه بحث خودش درباره “نوع نگرش نویسندگان در آثار دارای مواد خام اولیه” همچون آثار زندگینامه ای، آثار اقتباسی و آثار بازآفریده شده در نظر گرفت و قراردادهای ناقص در فصل های کتاب و همچنین، “راوی ها”، مقدمه “افشاکننده” طرح داستانی، زبان یکدست راوی های مختلف و حضور “راوی ناشناس” بدون منطق داستانی منطبق بر منطق داستانی کتاب “آوای تار یحیی” را از اشکالات فضاسازی و شخصیت پردازی کتاب “آوای تار یحیی” برشمرد و صحبت های خودش را بدین صورت پایان برد که نویسنده نسبت به ماده خام اولیه، عملکرد مناسبی ندارد و در نتیجه، کتاب کیوان امجدیان در میان آثار زندگینامه ای، نمی تواند توقعات مخاطبان را در ارائه تصویری کنجکاوی برانگیز از شخصیت “یحیی تارساز” برآورده سازد از اینرو، نمی تواند در زمره آثار تاثیرگذار ژانر مذکور قرار گیرد.
محمودرضا نظران؛ صداپیشه سابق صدا و سیما و از اعضای قدیمی کانون داستان نویسی “نقش آفرینان قلم”، با مبحث ایرادهای نگارشی و ویرایشی به مقوله نقد و بررسی کتاب ورود کرد و یادآور شد که استفاده از واژه هایی همانند “دستشویی” و “کرکره” از نظر زمانی خارج از محدوده زبانی دوران مشروطه است و افزود که ارائه اطلاعات موسیقیایی در طول اثر و تصویرسازی بخش “خواب یحیی” از نقاط قوت کتاب “آوای تار یحیی” به شمار می رود.
او در بخش دیگری از صحبت ها، شخصیت پردازی شخصیت “آوا” را قابل تامل ارزیابی کرد و گفت که هر چند توصیفات مردانه همچون “چهارشانه” و “هیکلی”، زنانگی را از شخصیت اصلی زن داستان دور می کند و با اشاره به نام کتاب “آوای تار یحیی” اعلام کرد که داستان اصلی کتاب با مرگ شخصیت “اوا” به اتمام می رسد و خواننده دیگر رغبتی برای خوانش چند فصل باقی مانده نخواهد داشت.
با خوانش دوبیتی محمودرضا نظران در وصف “آوا”، نوبت به یکی دیگر از اعضای کانون داستان نویسی “نقش آفرینان قلم” رسید که به بررسی داستان بپردازد.
ناصر بابایی؛ فیلمساز به عنوان سخنران بعدی پشت تریبون قرار گرفت و در ابتدا، از ظرفیت های پردازش نشده کتاب با توجه به ظرفیت شخصیت واقعی و در هاله ای از ابهام “یحیی تارساز” و همزمانی با وقایع مشروطه حرف زد سپس از کارکرد صدا در طول روایت گفت که در بخشی به درخشانی صورت می پذیرد و در بخشی دیگر، نویسنده به سادگی از کنارش می گذرد همانند سر و صدا و همهمه که در فضاسازی بازار مسگرها، به درستی انجام نمی شود و در بخش پایانی، بار دیگر بر تسلط نویسنده به زبان موسیقی برای نمایش احساسات شخصیت های مختلف داستان صحه گذاشت و قسمت “اگر پیروزی با مشروطه چی ها بود، ماهور می زدم… اگر پیروزیشان با شکوه بود، شور می آمد وسط… اگر حرف شکست پیش می آمد، دشتی بود و محزون خوانی… اگر فضای رعب و وحشت بود، چهارگاه” را به عنوان گواه برای جمع حاضر خواند.
سارا مرادی پور به عنوان چهارمین نفر از اعضای کانون داستان نویسی “نقش آفرینان قلم” وظیفه نقد و بررسی کتاب “آوای تار یحیی” را بر عهده گرفت و از منظر کهن الگوهای قهرمانی با ارجاع به تعریف میراث ناخودآگاه جمعی کارل گوستاو یونگ؛ روانشناس سوئیسی از کهن الگوها نگریست و از “یحیی تارساز” به عنوان شخصیتی نام برد که از کهن الگوها پیروی نمی کند و عدم کنش گری و ایستایی وی، منجر به کاستی ها در کشمکش های درونی و بیرونی می شود چنان که عشق او به شخصیت های دیگر از جمله “آوا”، “پدربزرگ”، “میرزا” و “ارغوان”، از کنش های ساده فراتر نمی رود و از رشد و پویایی قهرمان ها در مسیر داستانی فاصله دارد.
او از توصیف فضای داستان با استفاده زبان موسیقیایی به وجودآمده از شخصیت “یحیی تارساز” به سان یکی دیگر از نقاط قوت اثر یاد کرد که یک ساختارشکنی خوب است هر چند عاری از نقص نیست.
در آخر، سارا مرادی پور خاطر نشان کرد که مشروطیت با مردم، حرکات مردم و واکنش های مردمی معنی پیدا می کند و دوری شخصیت اصلی مرد داستان از چنین عنصر حیاتی را به عدم دقت کافی نویسنده ارتباط داد با وجود اینکه نویسنده در طول داستان نشان می دهد که نسبت به دوره مشروطه از اطلاعات کافی برخوردار است.
زهرا طاهریان که یکی از اعضای جوان کانون داستان نویسی “نقش آفرینان قلم” است، در مقام آخرین سخنران به “گاف تاریخی” اشاره شده در مقدمه کتاب از منظر نویسنده اشاره کرد و گفت که در طول روایت، هیچ گاه به گاف تاریخی متمایزکننده یحیی اصلی از دیگر یحیی ها پرداخته نمی شود که از دیگر موضوعات پرداخت نشده در کتاب است و افزود که در روایت، پدربزرگ یحیی با دو نام “باباهارون” و “بابا” به مخاطب شناسانده می شود که صفت “بابا”، مخاطب را بین پدر اصلی یحیی که پسر هارون باشد و “باباهارون” که یحیی، وی را “بابا” می نامد، دچار سرگردانی می کند و با پیشبرد داستان، ناگهان، شخصیت “باباهارون” از روند داستانی حذف می شود که قابل توجیه نیست با وجود تاثیر فراوانی که در زندگی یحیی دارد.
در پایان نخستین نشست از سلسله نشست های “ما همه نویسنده ایم”، با حضور مریم میرمحمدی و سیامک صدیقی؛ منتقدان ادبی و کیوان امجدیان، نویسنده کتاب “آوای تار یحیی” که در تمام مدت با سعه صدر و بدون هیچ جبهه گیری به نقدها گوش می داد، ابراز امیدواری کرد که در صورت چاپ دو جلد بعدی از رمان سه جلدی “آوای تار یحیی” بتواند در یک نشست دیگر، پذیرای نقدهای منتقدان ادبی، اصحاب رسانه و علاقمندان به ادبیات داستانی به داستان های خودش باشد.
لازم به ذکر است که نشست “ما همه نویسنده ایم” به همت کانون داستان نویسی “نقش آفرینان قلم” در فرهنگسرای معرفت برگزار می شود و کارگاه داستان نویسی “نقش آفرینان قلم” به دبیری مریم میرمحمدی در روزهای دوشنبه از ساعت 17 تا 19، شیوه های داستان نویسی را در سالن همایش های فرهنگسرای معرفت مورد بحث و بررسی قرار می دهد و حضور برای تمامی علاقمندان به ادبیات داستانی، آزاد است.