نگاهی به اقتصاد در صنعت موسیقی

آوای فردا: داده های کافی درباره نوع و میزان مصرف فرهنگی وجود ندارد ؛ تحلیل مصرف فرهنگی زمانی میتواند بر مبنای نظری مبسوط و دقیق استوار گردد که نه تنها ساعت استفاده از محصولات فرهنگی بلکه محتوای مصرف نیز بررسی شود.

نظریه های جامعه شناختی تبیین کننده سبک زندگی و مصرف فرهنگی و پیامدهای آن مانند نظریه پیر بوردیو، ریچارد پیترسون و آنتونی گیدنز ، بینش هایی در خصوص ساخت اجتماعی و محتوای مصرف فرهنگی ارائه می کنند. در این مقاله سعی بر آن شده است که با پرداختن به تاریخچه ی کوتاهی از اقتصاد هنر و بررسی انواع سرمایه پیش زمینه ای برای شناخت و تحلیل مصرف موسیقی در بازار هنری ارایه شود ازین رو مقاله پیش روی به این نتیجه میرسد که موسیقی فرای کالای فرهنگی است و افراد آن را به عنوان بازتاب جایگاه هیجانی و هویت به حساب می آورند. موسیقی درباره ی زندگی نیست بلکه در فرایند ساختار زندگی ساخته شده از واکنش ها گرفته شده و به خود و ذهنیت فرد باز می گیردد. مصرف موسیقی هنگامی معنی مییابد که دنیای آنها از منظر زیبائی شکل خود را از دست داده و برای بازسازی آن از موسیقی استفاده می کنند.

در موارد دیگر برای هیجان و عده ای نیز به عنوان یک عامل زیباشناختی آن را مصرف می.کنند موسیقی یک قسمت خوشایند یا رنجش آور از بستر و موقعیت نیست که بی اراده به آن توجه کنند.

یکی از خصیصه های بنیادی انسان نیازمند بودن است، برهمین اساس ، انسان موجودی مصرف کننده است. مصرف در پایان قرن بیستم به واقعیتی چند بعدی تبدیل شده که در کنار ابعاد و الزامات اقتصادی معانی فرهنگی و الزامات اجتماعی بسیار با خود دارد. سبک زندگی فرهنگی مجموعه ای از رفتارهای مصرف و فعالیت فرهنگی است که روی هم رفته دارای انسجام اند و در گروه مشخصی از افراد قابل تشخیص دادن است. بسته به اینکه مصرف مادی یا فرهنگی افراد مد نظر باشد میتوان از سبک زندگی مادی با فرهنگی سخن گفت.

تاریخچه ی اقتصاد هنر

توسعه و رشد متوازن و پایدار بر پایه ی فرهنگ و اقتصاد، از دستاوردهای بزرگی است که در کنار مفاهیمی چون فضیلت، دانش، کمال ، خلاقیت و مهارت می تواند جامعه را به سوی پیشرفت و تعالی رهنمون گردد. توسعه پایدار منجر به کاهش محرومیت ها و بروز برابری های اجتماعی اقتصادی می شود و امکانات و تسهیلاتی را فراهم می آورد که در سایه ی آن مردم می توانند با برخورداری از آرامش و امنیت و متناسب با استعداد و همت خویش در مسیر کمال انسانی قرار گیرند.

وضع فعلی در مقایسه با سی سال پیش بسیار جالب توجه می نماید. در آن هنگام تحلیل اقتصادی موسسات فرهنگی عملا موضوع ناشناخته ای بود و از هرگونه پیشنهادی به مدیران و کارشناسان امور هنری مبنی بر اینکه علم اقتصاد باید در بحث سیاست فرهنگی حضور داشته باشد با واکنش سردی روبرو میشد. در کشورهای توسعه یافته، اقتصاد فرهنگ و هنر بیش از سه دهه قدمت دارد. در این جا صرف نظر از مسایل مفهومی در تعریف و تعیین دامنه ی این بخش فعالیتهای منتهی به تولید و مصرف کالاها و خدماتی چون کتاب، فیلم، موسیقی خدمات نمایشی و موزه ها مورد نظر است که در حساب های ملی عموم کشورها، کمابیش اجزای تشکیل دهنده ی بخش فرهنگ و هنر تلقی می شوند(دبیرخانه  شورای فرهنگ عمومی ،۱۳۷۹) معیارهای بسیاری گواه بر این است که فعالیت های فرهنگی و هنری سهم چشمگیری در عرصه فعالیت های اقتصادی دارد.

در دهه های گذشته بحث بازار و «اقتصاد هنر» در غرب بسیار وسیع تر دنبال می شود. با شکل گیری خانه های حراجی و افتتاح شعبه هایی در کشورهای مختلف دنیا سبب گسترش بازار و تجارت هنر در عرصه جهانی شده است اواخر ۱۹۸۰ میلادی یک دوره رونق برای خانه های حراجی بود. با این حال در اوایل ۱۹۹۰ این بازار سقوط کرد. ایالات متحده آمریکا از کشورهای اروپایی به عنوان بزرگترین بازار هنر جهان، با سهم جهانی ۴۷ در صد در سال ۲۰۰۱ پیشی گرفت این در حالی بود که در قاره اروپا بریتانیا و فرانسه پیشروان بازار هنر بودند، و در آسیا هنگ کنگ همچنان به بازار هنر تسلط داشت وجود شعبه هایی از خانه های حراجی معروف دنیا چون «کریستی» در هنگ کنگ، گواه بر این موفقیت است. ثروت و مکانیسم بخش خصوصی است که در تنظیم و گسترش فعالیتها و برنامه های هنری مؤثر است.

سرمایه و انواع آن

در اقتصاد سرمایه ها به پنج دسته اقتصادی ،انسانی ،اجتماعی، فرهنگی و نمادین تقسیم می شوند که البته شناسایی و تفکیک این دسته ها چندین قرن زمان برده است.

• سرمایه اقتصادی
• سرمایه انسانی
• سرمایه فرهنگی

نوع دیگر سرمایه سرمایه فرهنگی است. در سطح فردی هرچه دانش یک فرد افزایش یابد، توانایی های فرهنگی اش افزایش یابد، هنرمند باشد، آداب معاشرت بداند، تاریخ را خوانده باشد، شعر بیشتری حفظ باشد و … او سرمایه فرهنگی بیشتری دارد.

سرمایه انسانی و سرمایه فرهنگی با یکدیگر قرابت زیادی دارند. بخشی از آنچه که سرمایه انسانی ما را می سازد مثل دانش سرمایه فرهنگی ما را هم میسازد. زمانی که یک فرد دانش بالایی دارد، هم نوعی اعتبار فرهنگی دارد که سرمایه محسوب می شود و به وسیلهٔ آن میتواند جلب منفعت یا اعمال قدرت کند، و هم به وسیلهٔ دانشش میتواند در فعالیتهای اقتصادی کارآمدتر باشد، پس سرمایه انسانی هم دارد. بنابراین سرمایه انسانی که اقتصاددانان بیشتر بر آن تأکید می کنند و سرمایه فرهنگی که جامعه شناسان بیشتر بر آن تأکید می کنند با یکدیگر قرابت و همپوشانی دارند و در جاهایی این هر دو یکی می شوند.

• سرمایه اجتماعی
• سرمایه نمادین

ارزیابی اقتصادی

ارزیابی اقتصادی علاوه بر در نظر گرفتن منافع مالی سایر منافع را نیز مد نظر قرار می دهد. بطور کلی انجام هر نوع فعالیتی، در برگیرنده مجموعه ای از هزینه ها و منافع ناشی از آن است. اما اینکه این هزینه ها و منافع کدامند امری کاملاً مطلق نیست. در واقع جهت پاسخ به این سؤال ابتدا بایستی پاسخ این سؤال را یافت: هزینه ها و منافع فعالیت از دید چه کسی است؟ برای این سؤال معمولاً دو پاسخ متفاوت وجود دارد 1- از دید فردی (گروه یا مجموعه و…) که آن فعالیت را انجام می دهد. ۲- از دید اجتماعی که از آن فعالیت متاثر میشود. واضح است که در حالت معمول انتظار نمی رود که فردی که فعالیت را انجام میدهد این نوع هزینه ها یا منافع را در محاسبات خود جای دهد به عنوان مثال اگر عبور و مرور یا رفت و آمد یک فرداز منزل خود تا یک مرکز خرید را در نظر گرفته شود برای این امر فرد بایستی به عنوان مثال هزینه وسیله نقلیه را بپردازد و از سویی با رفتن به آن مکان قسمتی از نیازهای خود را مرتفع مینماید و به این ترتیب منافعی نیز کسب میکند. اما اگر دقیق تر به این مسئله نگریسته شود پی برده میشود که رفت و آمد شما منجر به افزایش حجم ترافیک مسیر، افزایش آلودگی صوتی و هوایی و… نیز خواهد شد که به آن توجه نشده است اما به سایر افرادی که در آن  مسیر قرار دارند هزینه هایی تحمیل شده است. این هزینه ها قسمتی از اثرات جانبی فعالیت فرد هستند.

دیدگاه حسابداری و اقتصادی به مسئله هزینه ها و منافع در بسیاری از موارد میتواند متفاوت باشد در واقع هزینه ها و منافع از دیدگاه حسابداری عبارتند از کلیه هزینه ها و منافعی که فرد به صورت آشکار با آنها روبرو است. هزینه ها و درآمدهای اقتصادی و در نتیجه سود اقتصادی ناشی از هر فعالیت میتواند از مقادیر متناظر حسابداری، متفاوت باشد. در حقیقت هر فعالیتی علاوه بر هزینه ها و درآمدهای آشکاری که در بردارد ممکن است در برگیرنده مجموعه ای از هزینه و درآمدهای غیر آشکار و یا به اصطلاح ضمنی نیز گردد.

بنابراین به طور خلاصه می توان گفت که هزینه های اقتصادی علاوه بر اینکه در برگیرنده هزینه های حسابداری هستند شامل هزینه های ضمنی نیز میگردند و در صورت وجود هزینه های ضمنی واضح است که هزینه های اقتصادی بیش از هزینه های حسابداری هستند. در این حالت سود اقتصادی ناشی از فعالیت از سود حسابداری کمتر خواهد بود.

در پایان این مطلب حائز اهمیت است که در دنیای امروز موسیقی به عنوان یک صنعت بزرگ در عرصه هنر و دارای اقتصاد خرد و کلان بوده و سهم به سزائی در امور اقتصادی و مالی جامعه دارد که تأثیر آن در زندگی امروزی پررنگ می باشد. این مقاله در مقاله بعدی در این خصوص تحقیقات بیشتری صورت گرفته و با مطالب بیشتر در اختیار رسانه ها قرار خواهد گرفت.