نقاره را بهتر بشناسیم

آوای فردا: نقاره یا ناقاره در زمره سازهای کوبه ای_ضربی است.

این ساز به صورت طبل دوتایی با کاسه هایی در دو اندازه متفاوت است که کاسه کوچکتر صدای «بم» و کاسه بزرگ تر صدای«زیر» را ایجاد می کند.

جنس کاسه های نقاره از سفال یا مس بوده و روی آن با پوست گاو یا گوسفند به صورت یک طرفه کشیده شده است.

برای نواختن این ساز باید آن را روی پایه های مخصوص قرار داده و با ترکه نازک چوب روی آن ضربه زد.

به محلی که نقاره در آن نواخته می شود «نقاره خانه، کوس خانه و نوبت خانه» و به کسی که نقاره می نوازد «نقاره چی، نوبت نواز و نوبت زن» گفته می شود.

نقاره در نقاره خانه ها در زمان مشخصی نواخته می شوند. در بعضی امام زاده ها و حرم ها هنگام صبح و عصر و در بعضی دیگر هنگام اذان یا طلوع خورشید به صدا در می آیند.

همچنین در نقاط مختلف ایران، نقاره ها در انواع و اندازه های مختلفی وجود دارند.‌‌

این ساز در مازندران «دسرکوتن» نام دارد که همراه با کرنا نواخته می شود. نوازنده برای نواختن ساز را زیر بغل یا روی زمین قرار داده یا آن را به گردن می اندازد و با ترکه چوب روی آن می کوبد. در این منطقه از این ساز بیشتر در مراسم‌شادی و جشن ها استفاده می شود.

نقاره قشقایی بسیار شبیه به دسرکوتن مازندرانی در اندازه ای بزرگ تر است. جنسش از مس بوده و به علت صدای بالایی که دارد همراه کرنا نوازان قشایی است. این ساز را بیشتر در مناطق قشقایی نشین فارس و منطقه بویر احمد در همسایگی استان فارس می نوازند.

دو نوع نقاره در استان کرمان وجود دارد که جنس کاسه های آن ها باهم متفاوت است. نقاره رایج در منطقه امیرآباد شول جنس کاسه اش سفال و نقاره رایج در مناطق بابک و شهداد کاسه اش از جنس فلز است. در اصطلاح محلی کرمان نقاره بزرگ «ناقاره» و نقاره کوچک به «زیل» معروف است.

در سنندج برای نواختن نقاره نوازنده آن را به اسب می بندد و سوارکار با ضربه دست به کاسه نقاره آن را می نوازد.

شکل نقاره در فارس کمی متفاوت تر است. نقاره فارس مثل دیگر نقاره ها دارای دو طبل است اما اختلاف فاصله بین سطح های آن بیشتر است و شکل نقاره شبیه خمره ای فشرده است.

یکی از قدیمی ترین نقاره زنی ها در حرم امام رضا است که نقاره ها همراه با «کرنا» نواخته می شوند‌. نقاره ها در نقاره خانه مشهد تکی است و جنس بدنه آن از مس و پوست آن از پوست گاو یا گوساله هست که در نقاره خانه ها، چهار نوع هستند:
نقاره «چاشنی یا سرچاشنی» که کوچکترین نقاره است. این نقاره شبیه کاسه بوده و از ابتدا تا انتها نقاره کوبی نواخته می شود‌‌.

نوع دیگر نقاره «گورگه» است این نقاره شبیه نیمه تخم مرغ بوده و نسبت به دیگر نقاره ها صدای بم و پرتری داشته و همچنین بزرگتر از دیگر نقاره ها در نقاره خانه است.
دو نقاره تخم مرغی و طبل ساده نیز شبیه به نیمه تخم مرغ هستند و نقاره طبل ساده از دو نقاره تخم مرغی و گورگه کوچکتر است.

منبع: اختصاصی_آوای فردا